Mięta – pochodzenie jednej z najstarszych roślin leczniczych
Mięta (łac. Mentha) jest rośliną wieloletnią z rodziny wargowych (jasnotowatych), do której należą też takie zioła jak melisa, szałwia, bazylia czy też rozmaryn. Tym, co ją wyróżnia na tle innych ziół, jest charakterystyczny, silny zapach, którego nie sposób pomylić z żadnym innym. Nazwa „mięta” pochodzi z mitologii i ma związek z Minte, grecką nimfą, w której zakochał się sam król Podziemia, Hades. Jego zazdrosna żona Persefona z żalu zamieniła nimfę w roślinę – tę, którą dziś nazywamy miętą.
Mięta jest rośliną znaną od wieków, uprawianą początkowo w Egipcie, na półwyspie Apenińskim i Bałkańskim, jak również na Krecie, Cyprze oraz w zachodnich rejonach Azji, czyli dzisiejszej Turcji, Izraelu, Syrii oraz Libanie. W miarę upływu czasu mięta stała się popularna na całym świecie, w tym także w Polsce. Jak podaje prof. Stanisław Kohlmünzer w podręczniku „Farmakognozja”, spośród 20 roślin leczniczych uprawianych w Polsce to właśnie mięta zajmuje pierwsze miejsce. Wiele gatunków mięty rośnie na różnego rodzaju siedliskach, głównie tych wilgotnych i mokrych, jednak zdarza się również spotkać je na suchych stepach, gdzie zazwyczaj rośnie dzika mięta.
Mięta jest rośliną znaną od wieków, uprawianą początkowo w Egipcie, na półwyspie Apenińskim i Bałkańskim, jak również na Krecie, Cyprze oraz w zachodnich rejonach Azji, czyli dzisiejszej Turcji, Izraelu, Syrii oraz Libanie. W miarę upływu czasu mięta stała się popularna na całym świecie, w tym także w Polsce. Jak podaje prof. Stanisław Kohlmünzer w podręczniku „Farmakognozja”, spośród 20 roślin leczniczych uprawianych w Polsce to właśnie mięta zajmuje pierwsze miejsce. Wiele gatunków mięty rośnie na różnego rodzaju siedliskach, głównie tych wilgotnych i mokrych, jednak zdarza się również spotkać je na suchych stepach, gdzie zazwyczaj rośnie dzika mięta.
Jak wygląda mięta?
Mięta jest byliną o płożących kłączach, które mogą osiągać do 1,5 metra wysokości. Jak już wspomnieliśmy, roślinę tę można poznać po specyficznym zapachu, chociaż nie zawsze jest to typowo „miętowy” aromat. Wyczuć go można głównie na pojedynczych, jajowatych lub eliptycznych liściach, które ułożone są naprzeciwlegle i pokryte są drobnymi włoskami. Z reguły liście mięty są karbowane, jednak pewne odmiany mięty wyróżniają się także liśćmi z całymi brzegami lub ząbkowatymi. Niewielkie kwiaty mięty rosną w górnej części pędu w formie kielicha z 4-5 ząbkami na szczycie. Kwiaty przybierają kolor fioletowy lub różowawy i zbierane są w kącikach liści, tworząc tym samym tzw. kłosy szczytowe.
Mięta – uprawa
Nasiona mięty sadzimy na przełomie marca i kwietnia lub sierpnia, natomiast okres kwitnienia mięty przypada na lato. Możemy ją uprawiać jako miętę ogrodową posadzoną w przydomowym ogródku, a także jako miętę w doniczce lub skrzyni umieszczoną na parapecie. Warto jednak pamiętać, by nie sadzić dwóch różnych gatunków mięty tuż obok siebie, ponieważ mogą one krzyżować się ze sobą i doprowadzić do utraty ich niezwykłego aromatu. Mięta najlepiej kwitnie na wilgotnym, całkowicie lub częściowo zacienionym stanowisku. Gdy warunki do jej wzrostu są sprzyjające, może bardzo szybko się rozrosnąć. Do uprawy mięty warto wybrać glebę o pH na poziomie 6.0-7.0.
Mięta uważana jest za roślinę agresywną, w związku z czym warto raz na 1-2 lata przesadzać ją w inne miejsce, by utrzymać jej miętowy zapach i uniknąć w ten sposób zgnicia korzeni. By zachować piękny wygląd mięty, należy regularnie zbierać jej liście i wyrywać te łodygi, które rosną w nieprawidłowym kierunku. Pamiętajmy, że mięta kwitnie w okresie wakacyjnym, dlatego jej niewielkie kwiatki należy przyciąć jeszcze zanim kwiaty rozkwitną, tak, by utrzymać ją w zwartej kępce. Ważna informacja jest również taka, że pomimo niewielkiej odporności na mróz mięta może obumrzeć zimą, dlatego należy ją chronić przed zbyt niskimi temperaturami.
O roślinach posiadających korzystne działanie dla organizmu człowieka przeczytasz m.in. w artykule Dziurawiec – występowanie, właściwości i zastosowanie
Mięta uważana jest za roślinę agresywną, w związku z czym warto raz na 1-2 lata przesadzać ją w inne miejsce, by utrzymać jej miętowy zapach i uniknąć w ten sposób zgnicia korzeni. By zachować piękny wygląd mięty, należy regularnie zbierać jej liście i wyrywać te łodygi, które rosną w nieprawidłowym kierunku. Pamiętajmy, że mięta kwitnie w okresie wakacyjnym, dlatego jej niewielkie kwiatki należy przyciąć jeszcze zanim kwiaty rozkwitną, tak, by utrzymać ją w zwartej kępce. Ważna informacja jest również taka, że pomimo niewielkiej odporności na mróz mięta może obumrzeć zimą, dlatego należy ją chronić przed zbyt niskimi temperaturami.
O roślinach posiadających korzystne działanie dla organizmu człowieka przeczytasz m.in. w artykule Dziurawiec – występowanie, właściwości i zastosowanie
Rodzaje mięty
W zależności od stopnia uwzględnienia taksonów mieszańcowych zawartych w poszczególnych odmianach mięty wyróżnia się nawet do 40 odpowiedników tej rośliny z rodziny jasnotowatych. Najpopularniejszymi rodzajami mięty są:
- mięta pieprzowa – łatwa w uprawie, zimoodporna i zawierająca duże ilości olejków eterycznych. Doskonale sprawdza się podczas przyrządzania herbaty oraz produkcji słodyczy;
- mięta zielona – jedna z najintensywniej pachnących odmian mięty, jednak łagodniejsza w smaku niż mięta pieprzowa. Polecana jest do stosowania w herbacie oraz sosach;
- mięta imbirowa – roślina ozdobna, która wyróżnia się delikatną nutką imbirową;
- mięta jabłkowa – ma długie i wytrzymałe łodygi, a także duże liście w kolorze szaro-zielonym. Roślina ta kwitnie na biało i zachwyca specyficznym, lekko jabłkowym posmakiem;
- mięta długolistna – ma intensywny zapach, który przyciąga różne owady. Znajduje szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie;
- mięta czekoladowa – szybko się rozprzestrzenia, a jej liście są nieco ciemniejsze niż w przypadku pozostałych odmian mięty. Dobrze radzi sobie w gorących i suchych warunkach;
- mięta polna – ten gatunek mięty jest często spotykany w Polsce i kwitnie w okresie letnim. Spotkać ją możemy przede wszystkim na wilgotnych stanowiskach w okolicy cieków wodnych;
- kocimiętka – sprawdzony odstraszacz owadów i wspaniała ozdoba każdego ogrodu. Roślina ta ma niezwykły wpływ na koty;
- mięta marokańska – ma jasnozielone, pofalowane liście, które wydzielają specyficzny, miętowy zapach. W połączeniu z herbatą zieloną suszona mięta marokańska stanowi ulubiony napój Beduinów;
- mięta brazylijska – określana jest również jako oregano kubańskie. Jest to cenione zioło przyprawowe, które znajduje swoje zastosowanie w kuchni tajskiej i kubańskiej.
Mięta – właściwości lecznicze
Mięta jest uznawana za jeden z najstarszych surowców leczniczych, który stosowany był już w czasach starożytnych. Pierwsze wzmianki o jej wykorzystaniu w ziołolecznictwie pochodzą ze Starego Testamentu, a niezwykłe działanie mięty doceniła też św. Hildegarda oraz Pliniusz, który uważał, że pobudza ona czynność mózgu. Uczniowie rzymskich filozofów nosili zatem na głowie wianki ze świeżej mięty, która miała wpłynąć na ich inteligencję i poprawić koncentrację.
Z czego wynika tak duża popularność mięty w fitoterapii? Z pewnością wpływ na to ma łatwość uprawy mięty na całym świecie, a także jej bogaty skład, który zawiera m.in.:
Z czego wynika tak duża popularność mięty w fitoterapii? Z pewnością wpływ na to ma łatwość uprawy mięty na całym świecie, a także jej bogaty skład, który zawiera m.in.:
- olejki eteryczne, takie jak olejek miętowy;
- karoten;
- betainę;
- flawonoidy i garbniki, takie jak rutyna i apigenina;
- kwasy organiczne;
- fitosterole;
- witaminy A, B1, B9 (kwas foliowy) i C (kwas askorbinowy);
- minerały, takie jak magnez, mangan, miedź, żelazo, cynk, fosfor, potas oraz selen.
Surowcem leczniczym mięty są liście zawierające mentol (w olejku miętowym), a także kwas askorbinowy (witamina C), karoten, rutynę, betainę oraz śladowe ilości olejku jasmonu. Na co jest mięta? Jej głównym zadaniem jest wsparcie pracy układu pokarmowego, a także pomoc w zrzuceniu zbędnych kilogramów. Mięta doskonale sprawdza się również w przypadku osób ze stanami zapalnymi w przewodzie pokarmowym oraz problemami z zasypianiem. Jej przyjemny zapach pomaga im się zrelaksować i ukoić skołatane nerwy.
Mięta – działanie na żołądek
Jedną z najważniejszych właściwości leczniczych mięty jest jej korzystne działanie na prawidłową pracę układu pokarmowego. Mięta działa rozkurczająco na mięśnie gładkie, dzięki czemu zmniejsza dolegliwości bólowe. Napar z mięty na zaparcia czy też wzdęcia to doskonałe rozwiązanie dla każdej osoby, która potrzebuje naturalnego wsparcia po spożyciu dużego i ciężkostrawnego posiłku.
Mięta a zespół jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego to przypadłość, która często związana jest ze zbyt ostrą i tłustą dietą, jak również nadmiernym spożywaniem alkoholu lub kawy. Niestety, medycyna wciąż nie dysponuje skutecznym lekiem na łagodzenie silnych bólów podbrzusza i wzdęć charakterystycznych dla IBS. Z pomocą przychodzi natomiast mięta, która wspomaga funkcjonowanie włókien odpowiadających za odczuwanie bólu w jelitach i aktywuje pewien rodzaj kanału przeciwbólowego, który zwiększa komfort życia codziennego pacjentów.
Mięta na wątrobę
Napar z mięty jest polecany również osobom, które borykają się z różnego rodzaju dolegliwościami wątroby oraz dróg żółciowych. Osoby z kamicą żółciową, żółtaczką oraz bólem w okolicach wątroby powinny wprowadzić taki napój do codziennej diety, by móc złagodzić dyskomfort.
Mięta na biegunkę
Mięta to zioło, które wykazuje dużą skuteczność w łagodzeniu uczucia niestrawności oraz nieprzyjemnych mdłości. Co ważne, może ona pomóc również w zatrzymaniu biegunki i łagodzeniu objawów choroby lokomocyjnej zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.
Mięta na nerki
Zarówno świeża mięta, jak i ta suszona wyróżnia się działaniem moczopędnym, w związku z czym sprzyja szybszemu wydalaniu toksyn z organizmu. Warto wprowadzić ją jako element leczenia stanów zapalnych dróg moczowych i pęcherza, by móc w ten sposób złagodzić ból i stan zapalny.
Mięta dla sportowców
W Iranie przeprowadzone zostały badania nad wpływem mięty na poprawę wydolności organizmu sportowców. Okazuje się, że osoby, które przez 10 kolejnych dni spożywały wodę z olejkiem z mięty pieprzowej, uzyskały lepsze wyniki testów spirometrycznych, a także miały niższe ciśnienie krwi i tętno spoczynkowe niż te, które wypijały samą wodę. Co ciekawe, picie mięty sprawiło, że byli oni mniej zmęczeni i mieli lepsze samopoczucie. Z czym jest to związane? Otóż mięta wpływa korzystnie na rozluźnienie mięśni gładkich, przez co rozszerza oskrzela i usprawnia wentylację organizmu.
Przeciwbólowe działanie mięty
Picie mięty jest polecane również osobom, które cierpią z powodu różnego rodzaju dolegliwości bólowych. Warto, by stosowały je kobiety z bólami miesiączkowymi, migrenami, a także osoby z reumatyzmem, nerwobólami oraz bólem brzucha.
Mięta – zastosowanie
W aptece i sklepach ze zdrową żywnością znajdziemy szereg produktów na bazie mięty, które pomagają w łagodzeniu różnych dolegliwości. Do dyspozycji mamy przede wszystkim napary z mięty, syropy z mięty oraz soki z mięty, które mają na celu podnieść odporność naszego organizmu, wesprzeć leczenie infekcji oraz usprawnić trawienie.
W przemyśle spożywczym mięta pieprzowa wykorzystywana jest natomiast do wyrobu cukierków i gum miętowych, jak również likierów o orzeźwiającym posmaku mięty. Świeżą miętę możemy dodać też do lemoniady lub innego napoju, który ma ugasić pragnienie w upalne, letnie dni. Liście mięty świetnie sprawdzają się także jako dodatek do sałatek, potraw mięsnych czy też twarożków.
Niezwykłe właściwości lecznicze mięty sprawiają, że znajduje ona swoje zastosowanie również w branży kosmetycznej. Mentol zawarty w mięcie pieprzowej odświeża oddech, w związku z czym jest jednym z kluczowych składników wielu past do zębów oraz płynów do płukania jamy ustnej. Ta sama roślina wykorzystywana jest też w perfumach oraz w kosmetykach do pielęgnacji włosów, m.in. w szamponach przeciwłupieżowych oraz tych przyspieszających porost włosów. Olejek z mięty pieprzowej to natomiast skuteczny sposób na spierzchnięte wargi.
W przemyśle spożywczym mięta pieprzowa wykorzystywana jest natomiast do wyrobu cukierków i gum miętowych, jak również likierów o orzeźwiającym posmaku mięty. Świeżą miętę możemy dodać też do lemoniady lub innego napoju, który ma ugasić pragnienie w upalne, letnie dni. Liście mięty świetnie sprawdzają się także jako dodatek do sałatek, potraw mięsnych czy też twarożków.
Niezwykłe właściwości lecznicze mięty sprawiają, że znajduje ona swoje zastosowanie również w branży kosmetycznej. Mentol zawarty w mięcie pieprzowej odświeża oddech, w związku z czym jest jednym z kluczowych składników wielu past do zębów oraz płynów do płukania jamy ustnej. Ta sama roślina wykorzystywana jest też w perfumach oraz w kosmetykach do pielęgnacji włosów, m.in. w szamponach przeciwłupieżowych oraz tych przyspieszających porost włosów. Olejek z mięty pieprzowej to natomiast skuteczny sposób na spierzchnięte wargi.
Mięta – przeciwwskazania
Chociaż napar z mięty ma zbawienny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie, to nie każdy może korzystać z jego wyjątkowego działania leczniczego. Mięta nie jest zalecana osobom z chorobą refluksową przełyku oraz tym, które cierpią na zgagę, ponieważ zawarty w niej mentol może ją jeszcze bardziej nasilić. Co ważne, olejek miętowy, który stosowany jest w nadmiernych ilościach, może przyczynić się do wystąpienia bólu brzucha i wymiotów, a nawet utraty równowagi.
Warto również zaznaczyć, że osoby z cukrzycą powinny zachować szczególną ostrożność podczas stosowania preparatów z miętą, ponieważ zawarty w niej mentol ma potencjalne działanie hipoglikemizujące, co oznacza, że może obniżyć stężenie glukozy we krwi. Podobnie jak w przypadku każdego innego preparatu ziołowego miętę należy zawsze stosować zgodnie z wymogami producenta i zaleceniami lekarza.
Warto również zaznaczyć, że osoby z cukrzycą powinny zachować szczególną ostrożność podczas stosowania preparatów z miętą, ponieważ zawarty w niej mentol ma potencjalne działanie hipoglikemizujące, co oznacza, że może obniżyć stężenie glukozy we krwi. Podobnie jak w przypadku każdego innego preparatu ziołowego miętę należy zawsze stosować zgodnie z wymogami producenta i zaleceniami lekarza.
Mięta dla dziecka – czy to dobry pomysł?
Wielu rodziców zastanawia się, czy może podać swojemu dziecku napar z mięty w sytuacji, gdy maluch zmaga się z bólem brzucha, wzdęciami lub zaparciami. Należy jednak pamiętać, że olejek z mięty pieprzowej jest substancją o działaniu podrażniającym na skórę, a przy tym jest alergenem. Zawarty w nim mentol może spowodować skurcz krtani, co w konsekwencji może doprowadzić nawet do zatrzymania oddechu.
Z tego powodu nie zaleca się podawania mięty dla dziecka poniżej 4. roku życia. W przypadku starszych dzieci należy natomiast obserwować ich reakcję podczas spożywania miętowej herbatki. Jeżeli wystąpią u dziecka takie objawy jak zaczerwieniona skóra, swędzenie czy też pokasływanie, może to oznaczać, że doszło u niego do reakcji alergicznej.
Z tego powodu nie zaleca się podawania mięty dla dziecka poniżej 4. roku życia. W przypadku starszych dzieci należy natomiast obserwować ich reakcję podczas spożywania miętowej herbatki. Jeżeli wystąpią u dziecka takie objawy jak zaczerwieniona skóra, swędzenie czy też pokasływanie, może to oznaczać, że doszło u niego do reakcji alergicznej.
Mięta w ciąży
Mięta jest uważana za jedno z najskuteczniejszych ziół w przypadku dolegliwości związanych z układem trawiennym. Często słyszymy jednak opinie, że mięta nie jest wskazana dla kobiet w ciąży. Czy jest to prawda? Nie do końca. Panie spodziewające się dziecka mogą pić herbatki ziołowe na bazie mięty, które pomagają im z nudnościami, wzdęciami i uporczywymi gazami. Mięta działa na nie relaksująco i uspokajająco, a przy tym pomaga przy problemach z bezsennością. Warto jednak pamiętać o tym, by przed rozpoczęciem stosowania mięty skonsultować tę kwestię z lekarzem prowadzącym ciążę, który ustali, jaka jest dopuszczalna dawka mięty dla przyszłej mamy.
Mięta a karmienie piersią
Chociaż kobiety w ciąży mogą od czasu do czasu rozkoszować się orzeźwiającym smakiem herbatki miętowej, o tyle mama karmiąca piersią powinna wystrzegać się picia takiego naparu. Co więcej, lepiej by unikała mięty nie tylko w formie herbaty, ale także w cukierkach, gumach czy też kroplach. Powód jest prosty. Mięta może mieć wpływ na zmniejszenie ilości produkowanego przez kobietę mleka, w związku z czym znacznie lepszym rozwiązaniem jest picie mięty dopiero po zakończeniu okresu laktacji.
Drugą istotną kwestią jest zawartość mentolu, który, jak już zostało powiedziane wcześniej, jest jednym z silnych alergenów. Nawet jeżeli mama wypije małą filiżankę herbaty miętowej, to składniki w niej zawarte przedostają się do mleka i mogą stać się czynnikiem wywołującym biegunkę lub podrażnienie skóry u malucha.
Drugą istotną kwestią jest zawartość mentolu, który, jak już zostało powiedziane wcześniej, jest jednym z silnych alergenów. Nawet jeżeli mama wypije małą filiżankę herbaty miętowej, to składniki w niej zawarte przedostają się do mleka i mogą stać się czynnikiem wywołującym biegunkę lub podrażnienie skóry u malucha.
Jak zrobić syrop z mięty?
Na koniec chcielibyśmy podzielić się z Wami naszym przepisem na domowy syrop z mięty, który nie tylko orzeźwia w letnie upały, ale także wspiera odporność organizmu, pomaga w leczeniu sezonowych przeziębień i łagodzi dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Taki syrop można wypijać po rozcieńczeniu z wodą lub dodawać do drinków, lemoniady czy też letnich deserów.
Jak zrobić syrop z mięty? Przepis jest banalnie prosty. Najważniejszym składnikiem są liście mięty – zielonej lub pieprzowej. Potrzebujemy około takich 30 gałązek, które następnie należy opłukać i dokładnie odsączyć. Następnie gotujemy 2 litry wody, do której wsypujemy 2 szklanki cukru i sok z 1 cytryny (alternatywnie można dodać 1 łyżeczkę kwasku cytrynowego rozcieńczonego w wodzie). Całość mieszamy, aż do momentu całkowitego rozpuszczenia się cukru.
Do tak przygotowanego syropu wsypujemy świeżą miętę, przykrywamy garnek i całość macerujemy przez około 24 godziny. Długotrwałe moczenie mięty w wodzie pozwoli na wydobycie z niej cennych składników aktywnych. Po upływie tego czasu wyjmujemy miętę z garnka, a syrop przecedzamy przez sitko i zagotowujemy. Gotowy syrop z mięty przelewamy do wyparzonych słoików i dokładnie zakręcamy. Słoiki warto poddać procesowi krótkiej (około 5 minut) pasteryzacji, aby przedłużyć dzięki temu żywotność syropu.
