Nasturcja większa – właściwości lecznicze, uprawa i zastosowanie

20 Leden, 2021

Pochodzenie nasturcji

Nasturcja (łac. Tropaeolum) to piękna roślina należąca do rodziny nasturcjowatych. Pochodzi z Ameryki Południowej i to właśnie tam aż do dziś cieszy się popularnością jako przyprawa tradycyjna. Początkowo Inkowie wykorzystywali kwiaty nasturcji w formie lekarstwa o szerokim zastosowaniu (m.in. w medycynie ludowej jako środek do leczenia ran, szkorbutu lub przeziębień), a także jako dodatek do potraw warzywnych. W Europie nasturcja jadalna pojawiła się prawdopodobnie w XVI wieku, kiedy to została sprowadzona przez hiszpańskich konkwistadorów z Peru.

Europejczycy odkryli zupełnie inne zastosowanie nasturcji niż Inkowie i traktowali ją jako roślinę ozdobną, sadzoną w luksusowych ogrodach największych bogaczy. Piękne, długie pnącza nasturcji cudownie obrastały drewniane konstrukcje ogrodowe, tworząc tym samym niepowtarzalny klimat w ogrodzie.

Warto pamiętać, że początkowo kwiaty nasturcji nieco różniły się od tych, które obecnie uprawiamy w naszych ogrodach i które są dziełem holenderskich ogrodników. Wyróżniają je intensywnie pomarańczowe (a nawet czerwone lub żółte) kwiaty oraz długie pędy, które mogą osiągać nawet 5 metrów długości. Charakterystyczne dla nasturcji są także ciemnozielone liście z lekko pofałdowanymi płatkami.

Nasturcja – rodzaje

Do rodziny nasturcjowatych zalicza się ponad 80 różnych gatunków tej pięknej i cennej dla naszego zdrowia rośliny, chociaż w uprawie wykorzystywanych jest zaledwie kilka rodzajów. Na początku uprawiana była głównie nasturcja mniejsza (Tropaeolum minus, inaczej nasturcja niska), jednak od XVII wieku coraz większą popularnością zaczęła cieszyć się nasturcja większa (Tropaeolum majus) i to ona uprawiana jest najczęściej w Europie. Charakteryzują ją głównie duże, kolorowe kwiaty oraz okrągłe liście z długimi ogonkami. Nasturcja większa uprawiana jest w Polsce jako roślina jednoroczna i kwitnie od wiosny przez całe lato, aż do późnej jesieni.

Kolejną ciekawą odmianą jest nasturcja kanaryjska (Trioaeolum peregrinum, inaczej nazywana „nasturcją włóczęgą”), która swoje zastosowanie znajduje głównie jako roślina ozdobna na murach i ogrodzeniach domu. Wyróżniają ją efektowne, zielononiebieskie liście z wyraźnymi wcięciami, a także jaskrawożółte, wręcz kanarkowe kwiaty z ostrogami. To piękne pnącze osiąga nawet do 2-3 metrów długości, dlatego też wymaga odpowiedniej konstrukcji, po której może się wspinać.

Trzecim gatunkiem, nieco mniej popularnym niż dwa poprzednie, jest nasturcja bulwiasta (Tropaeolum tuberosum), która również jest pnączem, jednak jego wysokość z reguły nie przekracza 2 metrów. Korzenie, a właściwie bulwy nasturcji są mocno zgrubiałe – podobnie jak w przypadku innych roślin bulwiastych należy uważać na ich ekspozycję na zbyt niskie temperatury.

Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie nasturcje zachwycają żółtymi lub pomarańczowymi kwiatami. Istnieją także odmiany w zupełnie innych kolorach, takie jak m.in. nasturcja błękitna (Tropaeolum azureum Miers) oraz nasturcja trójbarwna (Tropaeolum tricolor Sweet), o równie cennym zastosowaniu.

Nasturcja – właściwości lecznicze

Nasturcja od lat ceniona jest z uwagi na liczne właściwości lecznicze, dzięki czemu stosuje się ją głównie w ziołolecznictwie. Kwiaty nasturcji zawierają duże ilości soli mineralnych, siarki, witaminy C, beta karotenu, luteiny, flawonoidów (nazywanych niejednokrotnie „eliksirem młodości”), kwasów tłuszczowych, a także olejków eterycznych. Znajdziemy tu m.in. izotiocyjanian benzylu o właściwościach bakteriobójczych i grzybójczych, a także mirozynazę – enzym odpowiedzialny za właściwości wirusobójcze i bakteriobójcze.

Obecnie nasturcja jadalna stosowana jest w medycynie alternatywnej jako naturalny antybiotyk na bakterie odpowiedzialne za choroby układu oddechowego (pomaga m.in. w leczeniu kaszlu i odkrztuszaniu flegmy), a także jako środek o właściwościach antyseptycznych. W jaki jeszcze sposób może pomóc nam nasturcja ogrodowa?

Nasturcja jako naturalny antybiotyk

Z uwagi na silne właściwości bakteriobójcze nasturcja pomaga w walce przeciwko takim bakteriom jak Staphylococcus oraz paciorkowcom odpowiedzialnym za choroby gardła i zapalenie oskrzeli. Co ciekawe, regularne spożywanie nasturcji może zapobiec także powstawaniu bakterii Salmonelli, a także leczeniu chorób układu moczowego oraz nerek.

Nasturcja na wzmocnienie odporności organizmu

Nasturcja jest doskonałym źródłem witaminy C, w związku z czym korzystnie wpływa na nasze naczynia krwionośne, a także podwyższa odporność całego organizmu. Osobom, które cierpią na nawracające infekcje układu oddechowego (w tym także osobom chorym na szkorbut), zaleca się picie soku nasturcjowego, który pomaga wzmocnić ich odporność.

Nasturcja na zaparcia

Jeśli zmagamy się z problemami trawiennymi, to wysuszone pąki nasturcji mogą nam posłużyć jako skuteczny środek przeczyszczający, który pozostanie bezpieczny dla flory bakteryjnej układu pokarmowego.

Nasturcja – właściwości antyseptyczne

Napar z nasturcji działa podobnie jak woda utleniona, co wynika z zawartego w nim oleju musztardowego. Dzięki temu nasturcję możemy stosować w formie środka do odkażania i przyspieszenia gojenia świeżych ran. Co więcej, nasturcja może także pomóc w dokładnym osuszeniu rany z wydzielającej się z niej ropy, a także zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji.

Zastosowanie nasturcji w kosmetyce

Sok z nasturcji to jeden z najlepszych sposobów na naturalne leczenie różnego rodzaju schorzeń związanych z dermatozą. Polecany jest w medycynie estetycznej m.in. w przypadku opryszczki, liszaju oraz trądziku. Kąpiele lecznicze z dodatkiem nasturcji pomagają natomiast w zmniejszeniu bólu głowy oraz całego ciała, a także w poprawie kondycji skóry. Dzięki nim jesteśmy w stanie załagodzić również zmiany skórne, które pojawiają się np. podczas łuszczycy.

Kwiaty nasturcji są częstym składnikiem naturalnych szamponów przeciwłupieżowych, polecanych m.in. osobom walczących z nadmiernym przetłuszczeniem się włosów oraz z łupieżem. W warunkach domowych możemy również sami przygotować płukankę z wywaru liści nasturcji (lub z naparu z nasturcji), która pomaga w problemach z wypadaniem włosów, a także poprawą ich ogólnej kondycji.

Nasturcja – uprawa

W Polsce najczęściej uprawia się nasturcję ogrodową, która zdobi przede wszystkim nasze ogrody i balkony. Zanim zajmiemy się uprawą nasturcji, warto dobrze przemyśleć, gdzie chcemy ją posadzić, tak, by nie trzeba było jej przesadzać (nasturcje z trudem przyjmują zmiany miejsca). Najlepsze dla nasturcji ogrodowej jest ciepłe, wolne od wiatru i dobrze nasłonecznione miejsce, a także lekko wilgotna, średnio żyzna (a nawet słaba) gleba. Pamiętajmy, że nasturcja ogrodowa nie lubi niskich temperatur i zbyt dużej wilgoci – może to zahamować jej rozwój.

Pozostaje pytanie: „kiedy siać nasturcje?”. Jak już wspomnieliśmy, nasturcja większa (najpopularniejszy gatunek w Polsce) rośnie już od wiosny, dlatego wysiewa się ją na początku maja, wprost od gruntu. W ziemi (w donicy stojącej lub na rabacie) umieszczamy kilka nasion nasturcji w około 20-centymetrowych odległościach. Ogrodnicy sugerują także, by nasturcja nie była sadzona na środku rabaty, by nie zasłaniać pozostałych kwiatów. Warto zapewnić jej wówczas dobry dostęp do słońca i stosunkowo ubogą glebę, co pozwoli nasturcji rozwijać się aż do późnej jesieni. Nasturcja najpiękniej rośnie latem, zachwycając nas wielobarwnymi, dużymi kwiatami.

Wyciąg z nasturcji – jak stosować?

Wyciągi z nasturcji zawierają dużą ilość siarki, dlatego często stosuje się je jako naturalne preparaty do pielęgnacji skóry. Regularne stosowanie wyciągu z nasturcji na skórę głowy pomaga w wzmocnieniu struktury włosów, a także chroni przed ich nadmiernym wypadaniem i działa przeciwświądowo. Tego typu wyciąg można stosować także na skórę twarzy jako środek do leczenia trądziku lub innych dermatoz.

Ocet nasturcjowy

W kosmetyce często stosowany jest także ocet nasturcjowy, który również pomaga w przypadku również schorzeń dermatologicznych i podczas pielęgnacji ciała. Wystarczy 100 ml nasturcji zalać 300 ml octu winnego lub balsamicznego, a następnie odczekać 2 tygodnie. Po tym czasie ocet nasturcjowy możemy wykorzystać jako środek antyseptyczny (do przemywania ran, trądziku, zmian alergicznych), do przemywania twarzy i włosów, a także jako dodatek do leczniczej kąpieli, która pomoże w bólach całego ciała.

Nasturcja w kuchni

Wiele osób zastanawia się, czy kwiaty nasturcji są jadalne? Odpowiedź może być tylko jedna: „tak”! Nie zapominajmy o tym, że już Inkowie traktowali ją jako roślinę jadalną, dodawaną do różnych potraw. Do spożycia wykorzystuje się części naziemne nasturcji, czyli kwiaty, nasiona oraz liście o intensywnym, pikantnym smaku, przypominającym nieco smak rukoli. Możemy je stosować jako dodatek do sałatki lub kanapki, a także jako element pesto lub sosu (po uprzednim zmiksowaniu liści nasturcji). Owoce nasturcji często wykorzystywane są jako naturalny substytut kaparów.

Nalewka z nasturcji – jak przygotować?

Nalewka z nasturcji to napój, który ceniony jest nie tylko ze względu na walory smakowe, ale przede wszystkim z uwagi na właściwości zdrowotne. Nalewka polecana jest głównie kobietom, które cierpią na bóle związane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego – pomaga im w regulacji cyklu menstruacyjnego. Dodatkowo, działa ona także leczniczo podczas bólu oraz zapalenia ucha środkowego. Możemy ją również stosować jako odżywkę do włosów zniszczonych i osłabionych. Jak zrobić zatem nalewkę z nasturcji?

Do jej przygotowania wystarczy nam 400 ml czystej wódki oraz 100 gramów zielonych nasion lub pół szklanki kwiatów nasturcji. Nasiona lub kwiaty nasturcji wrzucamy do dużego słoika, do którego następnie wlewamy wódkę. Słoik szczelnie zamykamy i odstawiamy w dobrze nasłonecznione miejsce na okres około 2 tygodni. Po tym czasie otwieramy słoik, filtrujemy przygotowany napój i odlewamy do niewielkich pojemniczków. Kobietom zaleca się spożywanie 30 kropel nalewki z nasturcji, 3 razy dziennie przez okres 7 dni przed spodziewaną miesiączką.

Herbatka z nasturcji

Ziele nasturcji stosowane jest już od wielu lat jako specyfik poprawiający trawienie oraz pobudzający wydzielanie enzymów trawiennych i żółci. Dzięki ziołowej herbatce z nasturcji możemy poprawić pracę układu pokarmowego i wyregulować wypróżnienia, a także usprawnić krążenie krwi. Jest to także doskonała propozycja na chłodne, jesienne i zimowe wieczory – świetnie rozgrzewa ciało, a przy tym zadba o wzmocnienie naszej odporności w okresie przeziębieniowym.

Do przygotowania herbatki z nasturcji potrzebujemy 1-2 łyżki ziela ciętego, które zalewamy szklanką gorącej (nie wrzącej) wody, przykrywamy i parzymy przez około 15 minut. Ciekawą alternatywą jest wykorzystanie gorącego mleka zamiast wody, a także dodanie miodu lub syropu malinowego dla poprawy smaku herbatki. Gorący napar z nasturcji można wypijać 4 razy dziennie (małą filiżankę lub pół szklanki) jako środek na trawienie, kaszel lub chrypkę.

Nasturcja – przepisy, które warto wypróbować

Kapary z nasturcji

owoce nasturcji
przyprawy: goździki, pieprz czarny, ziele angielskie, sól
½ szklanki octu
2 szklanki wody
½ szklanki cukru

Owoce nasturcji gotujemy w osolonym wrzątku przez 5 minut, po czym schładzamy je i przenosimy do słoika. Następnie przygotowujemy zalewę: wlewamy do garnka wodę, ocet, dosypujemy sól i cukier, całość mieszamy. Po rozpuszczeniu cukru przelewamy zalewę do słoika z nasturcją. Do tak przygotowanego przetworu dodajemy goździki, pieprz i ziele angielskie. Całość szczelnie zamykamy i wekujemy.

Sałatka z dodatkiem nasturcji

100 g ryby wędzonej (np. łososia)
kilka listków sałaty lodowej
½ papryczki chilli
100 g twarogu
5 kawałków pomidorów suszonych
garść kwiatów nasturcji
łyżka soku z cytryny i kilka kropel octu balsamicznego

Dokładnie umyte kwiaty nasturcji wrzucamy do wrzątku z dodatkiem soli i gotujemy przez 10 min. Wystudzoną nasturcję dodajemy do przygotowanej sałatki. Warto pamiętać, że składniki sałatki możemy dowolnie miksować, w zależności od naszych upodobań. Pikantny smak nasturcji świetnie komponuje się z warzywami łagodnymi w smaku, m.in. pomidorem, ogórkiem, a nawet… melonem!

Zielony krem z liśćmi nasturcji

litr liści nasturcji
2 łyżki niedojrzałych nasion nasturcji
¾ szklanki zielonego groszku (mrożonego lub konserwowego)
kawałek pora
niewielka pietruszka (korzeń)
1 ząbek czosnku
przyprawy do smaku

Pietruszkę i pora kroimy na małe kawałki, wrzucamy do garnka razem z groszkiem i zalewamy wodą. Gotujemy na małym ogniu do czasu, aż warzywa zmiękną. Na koniec dorzucamy nasiona i liście nasturcji – całość gotujemy około 2 minut. Doprawiamy zupę do smaku i miksujemy. Alternatywą dla zielonej zupy krem z groszkiem jest zupa z dodatkiem bobu (świeżego lub mrożonego) oraz imbiru, który doskonale podkreśla intensywny smak nasturcji.

Nasturcja – przeciwwskazania

Nasturcja to ziele o wszechstronnym zastosowaniu, jednak nie zapominajmy, że nie wszyscy mogą korzystać z jego dobroczynnego działania. Spożywania nasturcji powinny unikać przede wszystkim osoby cierpiące na zapalenie błony śluzowej żołądka oraz wrzody żołądka. Nie powinny jej także spożywać kobiety w ciąży i dzieci (zwłaszcza te poniżej 3 roku życia). Ostatnią grupą są osoby uczulone na nasturcję.

Pamiętajmy także, że względu na to, na jaką formę przyjmowania nasturcji się zdecydujemy, warto przedyskutować to najpierw z lekarzem. W przypadku preparatów z nasturcją należy także zwracać uwagę, by ściśle trzymać się określonej dawki spożycia.

Gdzie kupić liście nasturcji?

Wiemy już, jak i kiedy siać nasturcje, jak wygląda uprawa nasturcji w ogrodzie, zatem pozostaje ostatnie pytanie – gdzie kupić suszone liście nasturcji? Otóż znajdziemy je w wielu sklepach zielarskich, stacjonarnych i internetowych. Do wyboru mamy w nich ziele nasturcji w wersji ciętej lub mielonej, sprzedawane najczęściej w paczuszkach po 50 gramów. Cena takiego opakowania wynosi około 10 zł (w przypadku ziela ciętego) oraz około 12 złotych (dla ziela mielonego). Zwracajmy szczególną uwagę, by sklep, w którym kupujemy liście nasturcji, był sprawdzony. Dzięki temu będziemy mieć pewność, że kupujemy produkt naturalny i bezpieczny dla naszego zdrowia.

Jeśli poszukujemy natomiast suplementu diety, który zadba o naszą odporność i pomoże w leczeniu stanów zapalnych, warto rozważyć zakup nasturcji w tabletkach. Cena takiego preparatu wynosi około 39 złotych za opakowanie składające się ze 100 tabletek. Suplement nasturcji spożywamy dwa razy dziennie po jednej tabletce.

W przypadku zakupu nasturcji jadalnej kierujmy się głównie miejscem zakupu – czystym i pewnym. Nie zalecamy zakupu nasturcji w kwiaciarniach lub sklepach ogrodniczych. Najlepiej robić to w sklepach ekologicznych lub zielarskich, a także w gospodarstwach specjalizujących się w hodowli roślin jadalnych.

Zachęcamy do przeczytania innych naszych artykułów: Wzmocnienie odporności. Jakie zioła na odporność wybrać, Nie daj się wyprowadzić z równowagi, Czy wiesz, że stan nerek wpływa na długość naszego życia.