Aloes zwyczajny (łac. Aloe Vera Barbadensis Miller) to roślina należąca do rodziny liliowatych (Liliaceae), stanowiąca rodzaj jednoliściennych sukulentów liściowych. Aloes jest rośliną wieloletnią (krzewiastą lub liściastą), kserofityczną i soczystą, o charakterystycznej, groszkowej barwie. Jak wygląda aloes? Wyróżniają go przede wszystkim mięsiste, trójkątne liście z ząbkowanymi krawędziami. Kwiat aloesu o rurkowatej formie przybiera kolor żółty, natomiast w owocach aloesu znajdziemy liczne nasionka.
Warto zwrócić uwagę na specyficzną budowę liści aloesu, które składają się z trzech warstw:
Warto zwrócić uwagę na specyficzną budowę liści aloesu, które składają się z trzech warstw:
- zewnętrznej (często nazywanej także skórką), która zawiera 15-20 komórek. Warstwa ta ma funkcje ochronne i syntetyzujące węglowodany oraz białka. We wnętrzu skórki powstają natomiast wiązki naczyniowe, które odpowiadają za transport wody (ksylem) i skrobi (łyko);
- środkowej – warstwa lateksowa w postaci gorzkiego, żółtawego soku zawierającego glikozydy i antrachinony;
- wewnętrznej – warstwa w formie przezroczystego żelu o 99% zawartości wody. Pozostały 1% składu stanowią glukomannany, aminokwasy, sterole, lipidy oraz witaminy.
Aloes zwyczajny to roślina znana nam od tysięcy lat. Pierwsze zapiski o jego istnieniu pochodzą z XVIII wieku przed naszą erą, czyli sprzed niemal 4000 lat. Nefertiti, żona żyjącego wówczas faraona, stosowała go w formie olejków i balsamów z aloesu do pielęgnacji skóry. W czasach starożytności Egipcjanie uważali aloes za niezwykle cenną „roślinę nieśmiertelności”, której używała natomiast Kleopatra – wyciskała sok z aloesu i stosowała go do pielęgnacji twarzy.
Początkowo aloes nazywany był przez Greków i Hindusów „gorzką substancją” lub „gorzkim lekiem”, co wynikało ze specyficznego, gorzkiego smaku skórki aloesu. Warto jednak wiedzieć, że w momencie, gdy oddzielimy miąższ od zielonej skórki, okazuje się, że miąższ ma zupełnie neutralny posmak.
Początkowo aloes nazywany był przez Greków i Hindusów „gorzką substancją” lub „gorzkim lekiem”, co wynikało ze specyficznego, gorzkiego smaku skórki aloesu. Warto jednak wiedzieć, że w momencie, gdy oddzielimy miąższ od zielonej skórki, okazuje się, że miąższ ma zupełnie neutralny posmak.
Aloes – odmiany
Aloe vera występuje naturalnie w przyrodzie pod postacią różnych gatunków – mówi się, że do rodziny tych jednoliściennych sukulentów liściowych należy około 550 gatunków aloesu. Każdą z roślin wyróżnia nieco inny wygląd, odmienne właściwości oraz zastosowanie. W niektórych przypadkach są to krzewy, w innych formy drzewiaste, takie jak m.in. byliny lub liany. Aloes jest rośliną, która rośnie głównie w suchych regionach Półwyspu Arabskiego, Afryki i Madagaskaru. Co ważne, zasięg występowania aloesu stale się powiększa i dziś obejmuje niemal cały świat.
Wiele osób zastanawia się nad tym, czy każdy aloes jest leczniczy i jak rozpoznać aloes leczniczy? Otóż, pomimo tego, że istnieje kilkaset gatunków aloesu, to tych o właściwościach leczniczych jest zaledwie kilkadziesiąt. W medycynie naturalnej stosuje się głównie sok z liści aloesu – świeży i zagęszczony lub w wersji wysuszonej. Najczęściej stosowane są następujące rodzaje aloesu:
Wiele osób zastanawia się nad tym, czy każdy aloes jest leczniczy i jak rozpoznać aloes leczniczy? Otóż, pomimo tego, że istnieje kilkaset gatunków aloesu, to tych o właściwościach leczniczych jest zaledwie kilkadziesiąt. W medycynie naturalnej stosuje się głównie sok z liści aloesu – świeży i zagęszczony lub w wersji wysuszonej. Najczęściej stosowane są następujące rodzaje aloesu:
- aloes zwyczajny (Aloe vera) – jego szarozielone liście, które wyglądem przypominają miecz, mają około 3-7 cm szerokości i zakończone są drobnymi kolcami. Aloes zwyczajny osiąga zazwyczaj maksymalnie 100 cm wysokości, natomiast żółte kwiaty aloesu zbierane są w długie grona;
- aloes drzewiasty (Aloes arborescens) – rośnie aż do 5 metrów wysokości, jednak w Polsce osiąga maksymalną wysokość na poziomie 1 metra. Charakteryzuje go rozgałęziona, lekko wklęsła łodyga u góry, która ku dołowi staje się coraz bardziej wypukła. Liście aloesu drzewiastego są zielone i mięsiste, pokryte woskowatym nalotem. Podobnie jak w przypadku aloesu zwyczajnego, miąższ aloesu drzewiastego posiada właściwości przeciwzapalne, w związku z czym jest on stosowany pomocniczo w leczeniu stanów zapalnych i różnego rodzaju chorób;
- aloes uzbrojony (Aloe ferox), który osiąga wysokość do 3 metrów (czasami do 5 metrów). Posiada specyficzne, czerwonawe kolce na brzegach i płaskiej stronie liści, jak również czerwone kwiatostany. Aloes uzbrojony wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeczyszczające, nawilżające i łagodzące. Swoje zastosowanie znajduje głównie w stomatologii i dermatologii, a także w leczeniu zatok obocznych nosa oraz zaburzeń pracy układu pokarmowego.
Aloes – uprawa
Wszystkie gatunki aloesu należą do rodziny sukulentów liściowych, które magazynują wodę w swych liściach pokrytych warstwą kutykuli (wosku ograniczającego parowanie). Aloe vera to roślina, która uwielbia klimat suchych i ciepłych terenów pustynnych, jednak istnieją dwa gatunki, które możemy uprawiać w warunkach domowych – aloes zwyczajny oraz aloes drzewiasty. Znacznie rzadziej w uprawie doniczkowej pojawiają się takie gatunki aloe vera jak: aloes ościsty, aloes bakera, aloes chiński, aloes uzbrojony, aloes somalijski oraz aloes capitata.
Jak uprawiać aloe vera w warunkach domowych? Przede wszystkim musimy zwrócić uwagę na stan rośliny, którą chcemy zakupić. Chociaż liście sukulentów nie są zazwyczaj podatne na choroby, to czasami zdarza się, że w miejscu, gdzie liść łączy się z łodygą, pojawią się wełnowce, czyli szkodniki, których pozbycie się nie jest proste. W związku z tym warto sprawdzić, czy nasz aloes nie został nimi zaatakowany.
Jak dbać o aloes? Ważnym krokiem jest znalezienie dla niego odpowiedniego stanowiska do wzrostu. Roślina ta lubi jasne, słoneczne miejsca, dlatego też latem warto wystawić ją na balkon lub nasłoneczniony taras. Co ważne, nie jest on odporny na chłód – aloes wytrzymuje temperaturę maksymalnie w granicach zera. Jeżeli znajdziemy odpowiednie miejsce dla naszej rośliny, wystarczy zadbać już o jej regularne podlewanie i nawożenie.
Jak często podlewać aloes? Ze względu na to, że jest to sukulent, podlewa się go raz na dwa tygodnie (lepiej, by jego ziemia była bardziej sucha niż zbyt mokra), a raz w miesiącu, w okresie wzrostu rośliny, należy go nawozić. Warto również pamiętać, że okres kwitnienia aloesu rozpoczyna się wraz z wydłużaniem się dni – wtedy podlewamy go częściej i rozpoczynamy nawożenie. Zimą aloes powinien być skąpo podlewany i nie należy go wówczas nawozić.
Jak uprawiać aloe vera w warunkach domowych? Przede wszystkim musimy zwrócić uwagę na stan rośliny, którą chcemy zakupić. Chociaż liście sukulentów nie są zazwyczaj podatne na choroby, to czasami zdarza się, że w miejscu, gdzie liść łączy się z łodygą, pojawią się wełnowce, czyli szkodniki, których pozbycie się nie jest proste. W związku z tym warto sprawdzić, czy nasz aloes nie został nimi zaatakowany.
Jak dbać o aloes? Ważnym krokiem jest znalezienie dla niego odpowiedniego stanowiska do wzrostu. Roślina ta lubi jasne, słoneczne miejsca, dlatego też latem warto wystawić ją na balkon lub nasłoneczniony taras. Co ważne, nie jest on odporny na chłód – aloes wytrzymuje temperaturę maksymalnie w granicach zera. Jeżeli znajdziemy odpowiednie miejsce dla naszej rośliny, wystarczy zadbać już o jej regularne podlewanie i nawożenie.
Jak często podlewać aloes? Ze względu na to, że jest to sukulent, podlewa się go raz na dwa tygodnie (lepiej, by jego ziemia była bardziej sucha niż zbyt mokra), a raz w miesiącu, w okresie wzrostu rośliny, należy go nawozić. Warto również pamiętać, że okres kwitnienia aloesu rozpoczyna się wraz z wydłużaniem się dni – wtedy podlewamy go częściej i rozpoczynamy nawożenie. Zimą aloes powinien być skąpo podlewany i nie należy go wówczas nawozić.
Aloe vera – skład
W miąższu aloesu zawarte jest aż 95% wody. Pozostałe 5% stanowi sucha masa, w której zawarte są związki odżywcze i bioaktywne. Jak potwierdza Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), aloes jest rośliną czynną biologicznie, która zawiera aż 75 składników aktywnych, do których należą między innymi:
- witaminy z grupy A, B, C i E;
- minerały, takie jak wapń, cynk, chrom, magnez, miedź, selen i sód;
- aminokwasy egzo- i endogenne;
- enzymy, jak np. amylaza, katalaza, lipaza;
- glikoproteiny, sacharydy, saponiny, polipeptydy;
- antrachinony;
- hormony, w tym auksyny i gibereliny;
- biostymulatory (enzymy roślinne).
Aloes – właściwości
Za cenne właściwości lecznicze aloesu odpowiada przede wszystkim polisacharyd nazywany acemannanem, który wykazuje następujące działanie:
- wzmacnia układ odpornościowy i wspiera organizm w walce z infekcjami (aloes często określany jest jako naturalny antybiotyk);
- przyspiesza proces gojenia się ran i regeneracji skóry;
- spowalnia procesy starzenia się skóry, a także zwiększa ilość kolagenu i elastyny, przez co poprawia elastyczność skóry;
- posiada właściwości antyoksydacyjne;
- spowalnia lub hamuje stany zapalne za sprawą zawartości beta-sitosteroli;
- wspomaga łagodzenie bólów stawowych;
- reguluje poziom glukozy we krwi;
- wspiera proces odchudzania;
- reguluje ciśnienie krwi dzięki zawartemu w aloesie potasowi;
- wspiera leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, w tym m.in. zapalenia oskrzeli i krtani oraz kataru;
- zwalcza migreny.
Aloes a działanie na układ pokarmowy
Na co jeszcze działa aloes? Wykazuje on także korzystny wpływ na pracę układu pokarmowego poprzez tworzenie środowiska przyjaznego dla szczepów bakterii Lactobacillus, a także hamowanie rozrostu grzybów, takich jak Candida albicans, Helicobacter pylori, Salmonella oraz Shigella. Aloes reguluje pH w żołądku, przez co usprawnia pracę jelit i łagodzi objawy refluksu żołądkowo-jelitowego. Co więcej, sprzyja on gojeniu nadżerek i leczeniu chorób jelit, takich jak wrzodziejące jelito grube, zespół jelita nadwrażliwego i choroba Leśniowskiego-Crohna.
Regularne spożywanie czystego soku z aloesu pomaga także w utrzymaniu równowagi jelitowej flory bakteryjnej, pozbyciu się robaków z organizmu, takich jak tasiemce, owsiki i glisty ludzkie, a za sprawą zawartego w nim błonnika pokarmowego wspomaga on trawienie i wpływa korzystnie na ośrodek sytości.
Regularne spożywanie czystego soku z aloesu pomaga także w utrzymaniu równowagi jelitowej flory bakteryjnej, pozbyciu się robaków z organizmu, takich jak tasiemce, owsiki i glisty ludzkie, a za sprawą zawartego w nim błonnika pokarmowego wspomaga on trawienie i wpływa korzystnie na ośrodek sytości.
Aloes na oczyszczanie organizmu
Aloes znany jest ze swego dobroczynnego działania na kosmki jelitowe, które odpowiadają za wchłanianie substancji odżywczych. Biologicznie czynne polisacharydy, jakie znajdziemy w aloesie, łączą się z niektórymi toksynami, które nie mogą usuwane w naturalny sposób z organizmu (np. metale ciężkie). Dzięki temu aloes jest w stanie wspierać proces oczyszczania wątroby, nerek i skóry, a także wchłania toksyny, które są następnie wydalane przez jelito grube. Ważnym działaniem aloesu jest także możliwość alkalizowania naszego ciała. Posiada on odczyn zasadowy, w związku z czym pomaga zrównoważyć zbyt dużą ilość spożywanych przez nas produktów kwaśnych.
Warto również dodać, że usprawnienie trawienia i oczyszczenie organizmu z toksyn sprzyja utracie masy ciała, w związku z czym aloes do picia na odchudzanie stanowi jeden z elementów wielu kuracji odchudzających. Zapewnia on nie tylko lepszą kondycję ciała, ale także sprawia, że mamy więcej energii i nie jesteśmy zmęczeni podczas bycia na diecie.
Warto również dodać, że usprawnienie trawienia i oczyszczenie organizmu z toksyn sprzyja utracie masy ciała, w związku z czym aloes do picia na odchudzanie stanowi jeden z elementów wielu kuracji odchudzających. Zapewnia on nie tylko lepszą kondycję ciała, ale także sprawia, że mamy więcej energii i nie jesteśmy zmęczeni podczas bycia na diecie.
Aloes dla cukrzyków
Jak potwierdzają liczne badania przeprowadzone na czystym miąższu z aloesu, powinien znaleźć się on w codziennej diecie osób z cukrzycą oraz ze stanami nieprawidłowej tolerancji glukozy. Zawarty w aloesie cynk, mangan oraz witamina B6 pobudzają trzustkę do sprawnej produkcji insuliny, która z kolei reguluje poziom cukru we krwi. Udowodniono, że regularne picie miąższu z aloesu pozwala na stopniowe obniżenie poziomu cukru we krwi.
Aloes a poprawa stanu skóry
Jednym ze składników aloesu jest kwas gamma linolenowy GLA, który odpowiada za wzmocnienie bariery lipidowej skóry. Kwas ten wnika do głębokich warstw skóry, gdzie ulega przekształceniu w prostaglandyny, co pozwala na skutecznie zabezpieczanie skóry przed infekcjami, hamowanie rozwoju alergii i zapobieganie przedwczesnemu procesowi starzenia się skóry. Ze względu na właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne aloes na trądzik to sposób, który często stosowany jest u młodych osób walczących z nadmiarem sebum.
Aloes rakotwórczy – czy to prawda?
Chociaż aloes wykazuje liczne właściwości zdrowotne, to pojawiają się informacje mówiące o tym, że może być on rakotwórczy. W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badania na szczurach, którym przez dwa lata podawano codziennie wodę z ekstraktem z aloesu. Zaobserwowano u nich zwiększoną częstotliwość zachorowań na łagodne lub złośliwe nowotwory jelita grubego. Pomimo tego, że badania te nie zostały potwierdzone na ludziach, to zaleca się zachowanie ostrożności przy spożywaniu soku z aloesu, zwłaszcza w nadmiernych ilościach.
Aloes – zastosowanie
Aloes znajduje obecnie szerokie zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu. Znajdziemy go m.in. w żywności, gdzie dostępny jest w formie soku ze świeżych liści aloesu, nalewki lub wyciągu, w produktach ziołowych, takich jak napar z suchych liści aloesu, a także w suplementach diety, które zawierają witaminy i minerały.
Mówiąc o tym, co można zrobić z aloesu, warto również dodać, że jest on coraz częściej wykorzystywany jako składnik wielu kosmetyków, które wspomagają utrzymanie naszej skóry w dobrej kondycji. Dzięki nim jesteśmy w stanie dostarczyć naszym komórkom większą ilość tlenu, a także pozbyć się uporczywego świądu i przesuszenia skóry. Aloes zawarty w kosmetykach łagodzi również ugryzienia komarów, otarcia oraz poparzenia słoneczne.
Mówiąc o tym, co można zrobić z aloesu, warto również dodać, że jest on coraz częściej wykorzystywany jako składnik wielu kosmetyków, które wspomagają utrzymanie naszej skóry w dobrej kondycji. Dzięki nim jesteśmy w stanie dostarczyć naszym komórkom większą ilość tlenu, a także pozbyć się uporczywego świądu i przesuszenia skóry. Aloes zawarty w kosmetykach łagodzi również ugryzienia komarów, otarcia oraz poparzenia słoneczne.
Jak zrobić sok z aloesu?
Sok z aloesu to świetny sposób na to, by w naturalny sposób podnieść odporność naszego organizmu, co jest szczególnie ważne w okresie jesienno-zimowym. Jakie właściwości ma sok z aloesu? Stosowany wewnętrznie, wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego, a także wspiera leczenie takich dolegliwości jak wrzody, nieżyt żołądka oraz stany zapalne układu pokarmowego. Co więcej, sok aloe vera pozytywnie oddziałuje na funkcjonowanie nerek oraz układu sercowo-naczyniowego. Sok z aloesu świetnie nawilża naszą skórę, odświeża ją, tonizuje i łagodzi podrażnienia.
By przygotować sok z aloesu, musimy odpowiednio wybrać liście, które nie mogą być młodsze niż 2 lata i nie starsze niż 5 lat. Aloes, z którego pozyskujemy liście, nie powinien być podlewany przez 2 tygodnie (w ten sposób w liściach będzie więcej soku). Po obcięciu liście przechowujemy przez 24 godziny w lodówce, po czym przechodzimy do robienia soku.
Obcinamy ostre boki łodygi, obieramy skórkę i łyżeczką wydrążamy delikatnie miąższ. Z miąższu należy natychmiast przygotować sok, ponieważ roślina ta szybko się utlenia - proces ten możemy spowolnić np. poprzez dodanie do niewielkiej ilości soku z cytryny. By przygotować sok z aloesu, możemy wykorzystać sokowirówkę, wyciskarkę wolnoobrotową lub mikser (po zmiksowaniu miąższu należy użyć sitka, by przetrzeć gęstą część soku). Sok przelewamy do butelki i przechowujemy w lodówce przez maksymalnie tydzień. Warto przygotowywać go w mniejszych porcjach, tak, by móc zdążyć z jego wypiciem.
By przygotować sok z aloesu, musimy odpowiednio wybrać liście, które nie mogą być młodsze niż 2 lata i nie starsze niż 5 lat. Aloes, z którego pozyskujemy liście, nie powinien być podlewany przez 2 tygodnie (w ten sposób w liściach będzie więcej soku). Po obcięciu liście przechowujemy przez 24 godziny w lodówce, po czym przechodzimy do robienia soku.
Obcinamy ostre boki łodygi, obieramy skórkę i łyżeczką wydrążamy delikatnie miąższ. Z miąższu należy natychmiast przygotować sok, ponieważ roślina ta szybko się utlenia - proces ten możemy spowolnić np. poprzez dodanie do niewielkiej ilości soku z cytryny. By przygotować sok z aloesu, możemy wykorzystać sokowirówkę, wyciskarkę wolnoobrotową lub mikser (po zmiksowaniu miąższu należy użyć sitka, by przetrzeć gęstą część soku). Sok przelewamy do butelki i przechowujemy w lodówce przez maksymalnie tydzień. Warto przygotowywać go w mniejszych porcjach, tak, by móc zdążyć z jego wypiciem.
Aloes – przeciwwskazania
Aloes to roślina o zbawiennym wpływie na nasz organizm, jednak należy pamiętać, że istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Picie soku z aloesu nie jest wskazane u osób, u których zdiagnozowane zostały choroby serca, zaburzenia czynności nerek, zapalenie wyrostka robaczkowego i hemoroidy. Co więcej, osoby przyjmujące na stałe leki powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania aloesu. Wynika to z faktu, że aloes wchodzi w interakcje z pewnymi grupami leków, w tym m.in. z:
- diuretykami;
- lekami przeciwcukrzycowymi;
- kortykosteroidami;
- digoksyną, warfaryną, sewofluranem;
- pobudzającymi środkami przeczyszczającymi;
- antykoagulantami.
Doustne przyjmowanie aloesu nie jest zalecane również kobietom w ciąży i karmiącym piersią, a także dzieciom w wieku poniżej 12 lat.
Gdzie kupić aloes?
Produkty, których składnikiem jest aloes, można kupić w aptekach, sklepach drogeryjnych i sklepach ze zdrową żywnością – zarówno tych internetowych, jak i stacjonarnych. Warto wybierać te produkty, które posiadają certyfikat i zawierają co najmniej 97% aloesu. Kupując gotowy preparat z aloesem, powinniśmy zapoznać się ze wskazaniami producenta dotyczącymi jego stosowania.
Jeżeli natomiast zależy nam na zakupie aloesu w postaci rośliny doniczkowej, to możemy go znaleźć w wielu sklepach ogrodniczych. Taką roślinę można uprawiać w warunkach domowych i cieszyć się jej walorami dekoracyjnymi, a także korzystać z cennych właściwości leczniczych i pielęgnacyjnych. Bez względu na to, na którą wersję aloesu się zdecydujemy, możemy mieć pewność, że skutecznie zadba on o nasze zdrowie i urodę
